Česćene knjenje a česćeni knježa, lube koleginy a lubi kolegojo, jara česćeni referenća, starši a hosćo.

Tež ja witam Was jara wutrobnje tu we wjacezaměrowej hali „Jednota“ na 3. fachowy dźeń 2plus – zarjadowanje Sakskeho statneho ministerstwa za kultus a Krajneho zarjada za šulu a kubłanje, stejnišćo Budyšin, w kooperaciji z Rěčnym centrumom WITAJ Budyšin. Jedyn tydźeń po nazymskich prózdninach so nětko hižo třeći raz na tajke zarjadowanje zetkaće. To je spočatk tradicije. Lětne wuznamjenjenje najlěpšich wyšich šulerjow w Sakskim krajnym sejmje je so hižo při swojim třećim razu jako kruta tradicija pomjenowało. A mi je samo znate, zo su hižo planowanja za 4. fachowy dźeń 2plus w lěće 2019 zaběželi.

Spočatnje chcu Wam najwutrobniše postrowy knjenje Wittig ze sakskeho kultusoweho ministerstwa sposrědkować. Nadźijomnje njepřeńdu so nětko přećiwo datowemu škitej, hdyž praju, zo njemóže so wona dźensa schorjenja dla wobdźělić. Kaž ju znaju, budźe so wona pozdźišo jara wobšěrnje wo wotběhu a wuslědkach dźensnišeho dnja informować. Wotběh dźensnišeho dnja budźe tróšku hinaši hač w měsacy trajacym, akribiskim přihotowanskim dźěle planowane. Wo njenadźitym schorjenju jednoho z hłownych referentow su Was hižo informowali. W tym nastupanju njeńdźeše a njeńdźe so organizatoram fachoweho dnja wčera a dźensa hinak hač šulskim wjednistwam a wučacym w šulach. Hdyž něchtó nadobo wupadnje, dyrbi so přeorganizować. Za to trjebaš kreatiwitu, spěšnu rozsudźenosć a dobrych partnerow. Myslu pak sej, zo je pót pola knjeni dr. Beaty Brězanoweje a knjeza Bosćija Handrika mjeztym wuschnył.

Njewotwisnje wot tutych njepřewidźomnych wobstejnosćow tuž nětko někotre słowa wote mnje:

Kajki wuznam připisuju tutomu zarjadowanju?

Koncept 2plus so, jeli chcemy fazu ewaluacije a čas po oficialnym zawjedźenju 2014 zjeć, nětko hižo wjace hač dźesać lět w dohromady 16 šulach zwoprawdźa. Hižo při wuwiwanju koncepta su so najwšelakoriše ideje a nazhonjenja ze šulskeje praksy a eksternych ekspertow zapřijeli.

Dalše a nowe nazhonjenja so wot zawjedźenja koncepta při jeho zwoprawdźenju poprawom wšědnje hromadźa. Wy wšitcy sće w tym sobu pódla a sobu zapřijeći. Runje tute nazhonjenja su za dalewuwiwanje koncepta wažne. Towaršnostny wobswět šule pak je so tež změnił. Za koncept a z tym wězo za Was ma při tym rozsudny wuznam, na kajke wašnje so serbska rěč a jeje nałožowanje we wšědnym dnju wuwiwatej.

Přez čo so rěč a wužiwanje we wšědnym dnju wohrožujetej?

Abo pozitiwnje myslene – kajke naprawy podpěraja wužiwanje serbskeje rěče?

Za wotmołwu na tajke prašenja je čiła wuměna trěbna. Tutu maće na jednej stronje w swojich šulach na městnje, we fachowych kružkach a na předmjet so poćahowacych dalekubłanjach. Přewozmjeće něšto podobne kaž rólu sposrědkowarja.

Analyzujeće, podpěrujeće šulske wjednistwa a kolegije, wuměnjujeće so a potom namjetujeće, kak hodźało so zwoprawdźenje 2plus dale polěpšeć. Za tute intensiwne dźěło w zašłych šulskich lětach, kotrež je stejnišćo Radebeul wobsahowje a organizatorisce stajnje jara derje přewodźało, chcu so na tutym městnje wutrobnje podźakować.

Při tym zdobyte nazhonjenja a wothłosowanske wuslědki so na najwšelakoriše wašnje do wučby zapřijeja. Wone su pak tež zakład za dalše namjety a naslědowace planowanja k dalekubłanskemu poskitkej dokoławokoło 2plus. Tohorunja zapřijeja so wězo tež pokiwy a nastorki fachowych poradźowarkow předmjeta serbšćiny do tutoho procesa, to njesměm zabyć. Wšitcy mjenowani akterojo wuhotuja zhromadnje ze šulskimi wjednistwami kaž tež fachowcami Rěčneho centruma WITAJ a Serbskim šulskim towarstwom lětne klawsurne posedźenje ke konceptej. W lěće 2018 měješe tute znowa přechod wot dźěćaceho dnjoweho přebywanišća do zakładneje šule resp. wot zakładneje do dale wjeduceje šule jako ćežišćo na dnjowym porjedźe.

Přičina za to běchu přepruwowanje nałožowanja w zašłym lěće aktualizowanych definicijow rěčnych skupinow kaž tež prašenja k staršiskemu dźěłu. Zhromadne dźěło – to bě mjez druhim centralny dypk rozmołwow we world-kofejowni zašłeho fachoweho dnja. Tam zdobyte dopóznaća maja so mjez druhim do poradźowanskich brošurow SMK k zastupej do šule a k fazy šulskeho zastupa zapřijeć. Tež wčerawši staršiski wječor bě konkretny poskitk w tutym směrje. Na nim bě referentka knjeni Andrea Dufner z něhdźe třiceći staršimi zarjadowanje, kiž wěnowaše so komunikaciji

mjez staršimi a dźěćimi, přewjedła. Po fachowym inpuće je so čile diskutowało.

Na dalšich, před lětom narěčanych temach worldkofejownje so dale dźěła. To stawa so na př. we wobłuku wodźenskeje skupiny 2plus. Mi bu w tym nastupanju znate, zo su wočakowanja hladajo na konkretne wuslědki wjetše hač to, štož dotal na postajenjach předleži. Jeli chceće znutřka wobstejacych a znatych strukturow wosobinsce a sylnišo k dalewuwiwanju koncepta 2plus sobu přinošować, sće k tomu wutrobnje přeprošeni. Namjety rady přijimamy.

Tež ramikowym wuměnjenjam šule a wučby dyrbju so tu skrótka wěnować. Serbske šulstwo a dwurěčna wučba so wot tutych, dosć znatych, wowliwujetej. Demografiska změna we wučerskich stwach, wysoki starobny přerězk kolegijow ze znatymi so jewjacymi sćěhami a generelna personelna nuza su Wam nanajlěpje znate. Chcu Wam z tutoho podiuma wobkrućić, zo budźe stejnišćo Budyšin ze wšěmi swojimi sobudźěłaćerkami a sobudźěłaćerjemi dale zaměrnje w zmysle serbskich a

dwurěčnych šulow dźěłać. Sej tutych mjenowanych wužadanjow wědomy zawostaja to we mni wosebje wulki zaćišć, zo so organizatorojo tutoho 3. fachoweho dnja aktualnym, jara aktualnym wobsahowym prašenjam dwurěčneje wučby, dźensa nětko njewuchilnje tróšku změnjenym, stajeja.

Wot spočatka fachowych dnjow 2plus zwěsćam systematiski, wobsahowy slěd abolěpje logiske na so sćěhowanje temow jednotliwych zarjadowanjow.

Profesor Leisen wěnowaše so před dwěmaj lětomaj rěčnosensibelnej wučbje a pokazowaše na mnohich přikładach, kak da so wona praktisce zwoprawdźić. Jeho standardne dźěła wo tutej temje su tež dźakowano fachowemu dnjej 2plus we wjele šulach wobstatk wučerskich bibliotekow. To je wulkotnje. Na wuwjedźenja prof. Leisena měješe mjez druhim dźensniši přinošk knjeza Sesemanna nawjazować. Štož je prof. Leisen 2016 wuwjedł a předstajał, je so na planowanski model wučby za bilingualnu wučbu přenjesło. Sym sej cyle wěsty, zo so z tutej wažnej temu přichodnje dale zaběramy – tu widźu takrjec tež jedyn nadawk.

Dźensa budźe knjeni dr. Brězanowa zakład tworjace ideje wo planowanskim modelu wučby knjeza Sesemanna přednjesć, zo bychu so tež tute do podiumoweje diskusije zaplesć móhli.

Prof. Meyer bě w zašłym lěće mjez druhim wočakowanja na sebjeskutkownosć šulerjow tematizował. Šulerjej wěstotu dać, „ty to zamóžeš, ty to docpěješ, tež, hdyž so ći to wokomiknje (hišće) ćežko być zdawa“, je dźakowny nadawk za wšě wučerki a wšěch wučerjow. Knjeni Andrea Dufner porěči lětsa wo tym, kak móža wučacy tute wočakowanje na sebjeskutkownosć přez swójske werbalne a nonwerbalne komunikatiwne zadźerženje spěchować. Je to wažny wid na skutkowanje wučacych. Nowa na fachowym dnju 2plus je tema inkluzije. Mam za sylne znamjo, zo so tutón forum z přednoškom knjeni Sylwije Šěnoweje a knjeza Renéja Wjacławka wot Serbskeho gymnazija w Budyšinje tež tutej tematice wěnuje a sym jara wćipny na wuslědki.

Myslu sej, zo je wolena forma – impulsowe přednoški, kombinowane ze slědowacej podijowej diskusiju – dobry zakład za zaměrnu wuměnu. Wězo su mi tež diskusije k pozdatnemu, nic direktnemu poćahej wobsahow hłownych referatow k dwurěčnej wučbje znate. K tomu přispomnjeni: We workshopach, kiž so stajnje w druhim dźělu fachowych dnjow přewjeduja, so temy hłownych referatow dale wjedu a specielnje pod widom wučby po koncepće 2plus wobdźěłuja. Zwjetša wěnuja so při tym wjacore workshopy direktnje wuwiću serbskeje rěčneje kompetency a docpěću wuwaženeje dwurěčnosće, kaž to koncept 2plus wopisuje – wuwaženosći mjez rěčomaj wšědneho dnja a kubłanja w serbšćinje a němčinje. Hłowne referaty su za tute diskusije wobsahowy zakład.

Je rjenje, zo wuhotuja wjetšinu workshopow praktikarjo a eksperća serbskich institucijow, w někotrych padach tež wučacy z Wašeje srjedźizny. Wužiwajće tute workshopy za to, mjez sobu diskutować, snano so tež wadźić – zo byšće k wuslědkam dóšli. Přetož jenož tute pomhaja wučbu polěpšić. Wuspěch 2plus a jeho zwoprawdźenje njewotwisuje jeničce wot toho, štož je w koncepće sformulowane, ale we wulkej měrje wot toho, štož so w šulach wšědnje z toho sčini. A Wy wěsće, zo je to jara wjele. Sym kruće wo tym přeswědčeny, zo dyrbjeli so nic jenož po móžnosći wjele šulow – ale wšě šule, njehladajo na tučasnje njelochke ramikowe wuměnjenja – temje wuwiwanja wučbneje kwality stajić. Haj, to je tučasnje druhdy ćežko.

Tu a dźensa mam jara dobre začuće a chcu wšěm wobdźělenym, kotřiž su tute zarjadowanje přihotowali, swoje připóznaće a swój dźak wuprajić. Dźakuju so tež hišće raz wosebje Tebi, Bosćijo.

Kooperacija mjez Krajnym zarjadom za šule a kubłanje, kotrež ma swoje sydło w Budyšinje, a Rěčnym centrumom WITAJ pokazuje tu a dźensa jednozmyslnje swój wuznam a předewšěm swoju na praksu orientowanu skutkownosć z hłownym zaměrom: najlěpšu podpěru dać šulam hladajo na zdźerženje, wuwiwanje a w někotrych padach tež na rewitalizaciju serbskeje rěče.

Tohodla na tutym městnje wosebity dźak našim kooperaciskim partneram, Rěčnemu centrumej WITAJ, jeho wjednicy dr. Brězanowej a jeje cyłemu teamej. Fachowy dźeń 2plus steji w rjedźe najwšelakorišich naprawow w zwisku z trěbnym dalewuwiwanjom koncepta. Kaž hižo prajach, njepóńdźe to bjez Was wšěch, wučerkow a wučerjow. Je jara rjenje a pozbudźowace, zo dźensa na jednej ze sobotow ze swojim wobdźělenjom zwólniwosć k sobuskutkowanju zwurazniće.

Wězo móže so něštožkuli hinak abo hišće lěpje činić. Organizatorojo nadźijeja so při tym Wašeho sobuskutkowanja. Jedna móžnosć je wupjelnjenje a wotedaće ewaluaciskich łopjenow w konferencnych mapach. Chcył Was k tomu pozbudźić.

Přeju 3. fachowemu dnjej 2plus wuspěšny wotběh a Wam wšěm, zo byšće z přednoškami, diskusiju a workshopy nowe nastorki za Wašu wučbu dóstali.

Haj, a jeli je so Wam lubiło, prajće to prošu dale. To by nimo na dźensnišim popołdnju nadźijomnje wobstejaceho předwjesela na zarjadowanje 9. nowembra klětu był najrjeńši dźak organizatoram.

Přeju Wam wuspěšny fachowy dźeń.